نکات عمومی در تغذیه گاوهای شیری :
۱-گاوها را بر اساس مرحله ی شیرواری یا میزان تولید دسته بندی نموده و بر اساس نیازهایشان تغذیه نمایید.
۲- در طول سال از برنامه ی تغذیه ای که اقتصادی و متعادل شده باشد و بتواند نیازهای حیوان را برآورده نماید استفاده کنید.
۳- جهت مصرف حداکثر میزان خوراک اختصاصی از اقلام خوراکی متنوع و با کیفیت خوب استفاده نمایید .
۴- دفعات خوراک دادن به گاوها را تنظیم نموده و مطابق برنامه عمل نمایید .
۵-گاوها علاقه خاصی به استفاده از علوفه های تازه و آب دار دارند که در صورت در دسترس و ارزان بودن در تغذیه آن را به کار ببرید .
۶- ترکیبات مواد مغذی اقلام خوراکی، متنوع و متغییر است . با آنالیز آزمایشگاهی از اجزای مواد مغذی جیره ی فرموله شده اطمینان حاصل نمایید .
۷- آب سالم و گوارا به صورت دائمی در اختیار گاوها قرار دهید
۸- شرایط محیطی مناسبی به خصوص در فصول تابستان و زمستان برای گاوها فراهم نمایید .
۹- هر گونه تغییری در جیره ی غذایی را به تدریج به انجام برسانید .
۱۰- از جیره های مخلوط استفاده کنید (کنسانتره – علوفه)
۱۱- ضمن خشبی بودن علوفه ی مصرفی دقت کنید قطعه های خرد شده علوفه ریز باشد .
۱۲- تدابیر لازم جهت به حد اقل رسانیدن تلفات خوراک را به عمل آورید .
۱۳-جهت اطمینان از میزان کافی خوراک مصرفی در جیره، حد اطمینان را مد نظر بگیرید .
۱۴- ضمن اختصاص دادن کارگران دلسوز و وظیفه شناس جهت رسیدگی به تغذیه گاوها، کارگران این بخش را به دفعات عوض نکنید .
۱۵- تغذیه از مواد بودار را غالبا ۵/۰ تا ۲ ساعت بعد از شیر دوشی به انجام رسانید
۱۶- علوفه را به مدت طولانی ذخیره ننموده و در موقع مصرف از عدم وجود کپک و قارچ زدگی و اجسام خارجی مطمئن شوید
۱۷- برای مقابله با عوارض مصرف جسم خارجی احتمالی مگنت یا آهن ربا به حیوان بخورانید .
۱۸- برنامه ی مبارزه با انگل ها به خصوص انگلهای دستگاه گوارش را با جدیت پی گیری کنید.
۱۹- در موقع استفاده از جیره های حاوی ذرات ریز یا آردی به منظور بازده بهتر خوراک مصرفی و جلوگیری از ضایعات تنفسی از مواد خیس کننده و چسباننده نظیر چربی یا ملاس استفاده کنید .

– دوره ی خشک (۲ ماه پایانی آبستنی)
برنامه های تغذیه ای براساس پنج مرحله تولید حیوان به شرح زیر می باشد :
از هنگام زایمان تا ۸۰ روز بعد از آن
۸۰ تا ۲۰۰ روز بعد از زایمان
۲۰۰ تا ۳۰۵ روز بعد از زایمان
۴۵ تا ۶۰ روز قبل از زایمان
گروه گاوهای که دوره خشکی آنها رو به اتمام است با توجه به این مراحل برنامه های تغذیه ای اختصاصی جهت تولید بیشتر و نگهداری سالم گاوهای شیری اعمال می گردد :

۱- برنامه های تغذیه ای در مرحله اول تولید :
پس از زایش تولید شیر به سرعت افزایش می یابد و در ۶ تا ۸ هفته به بیشترین مقدار می رسد اما مصرف غذا نسبت به نیازهای تولیدافزایش نمی یابد به گونه ای که بیشترین مقدار مصرف ماده ی خشک ۱۲ تا ۱۵ هفته پس از زایش خواهد بود از این رو بیشترین ماده گاوهای شیرده برای ۸ تا ۱۰ هفته در حالت تعادل منفی انرژی خواهند بود . گاوهای پر شیر احتمالاً تا هفته ی بیستم و یا بیشتر در تعادل منفی انرژی خواهند بود .
گاو شیر ده کمبود انرژی دریافتی برای تولید شیر را از اندوخته های بدن تامین کرده و در این دوره از وزن آن کاسته می شود دوران بحرانی تغذیه ی گاوهای شیر ده از زمان زایش تا اوج شیر دهی است . هر کیلوگرم افزایش شیر در این دوره ۲۰۰ کیلوگرم شیر بیشتر در کل دوره ی شیر دهی را در پی خواهد داشت .

در این دوره رعایت نکات ذیل ضروری است :
از تغییرات ناگهانی و سریع جیره که موجب ناراحتی های گوارشی می شود خود داری نموده و تغییرات تدریجی را دست کم دو هفته پیش از زایش آغاز نمایید .
از افزایش کنسانتره تا موقع برطرف شدن تنش های مربوطه به زایش خودداری نموده و سطح آن را در حدی نگهدارید که گاو شیر ده با دریافت حداقل مقدار( ۱۸تا ۱۹ درصد ADF) ضمن بر خورداری از سلامت دستگاه گوارش شیر با کیفیتی نیز تولید کند. میزان مصرف کنسانتره نباید بیش از ۲ درصد وزن بدن باشد. تعداد دفعات تغذیه ای کنسانتره باید افزایش یافته و هر بار با مقدار اندکی کنسانتره تغذیه شود .
دقت کافی در مورد تامین مواد مورد نیاز گاو شیر ده و نسبت صحیح آن با انرژی که میزان قابل توجهی از آن از اندوخته های چربی بدن تامین می شود اعمال نمایید .
برای کاهش اسیدوز و دیگر ناراحتی های گوارشی بافرهای شیمیایی نظیر بی کربنات سدیم استفاده کنید .
عوامل استرس زا نظیر واکسیناسیون سم چینی حمام ضد کنه و….. را به بعد از سپری شدن اوج شیر دهی موکول کنید .
استفاده از مکمل نیاسین که ممکن است از دوره ی خشک آغاز شده باید برای گاوهای پر شیر ادامه یابد در این حالت مصرف غذا احتمالاً بیشتر و احتمال بروز کتوز کمتر خواهد بود .
با تغذیه ازمکمل های پر انرژی نظیر چربی و ملاس مصرف انرژی را بالا ببرید .
مدیریت تغذیه ای در مرحله دوم شیر دهی :
در این دوره گاو مرحله حساس پیک (peak) با حداکثر تولید را سپری کرده و واکنش های حیوان به حالت عادی برگشته و می تواند در صورت برخورداری از جیره ی متوازن توانایی های تولیدی خویش را بروز دهد. در این مرحله مدیریت گاوداری گاوهای مورد نظر را از لحاظ وضعیت بدنی بررسی نموده و در صورت برخورد با موارد غیر عادی نظیر رشد بی رویه گاوها و یا لاغری بیش از حد آنها درصدد اصلاح جیره بر آیید.
۳- مدیریت تغذیه ای در مرحله آخر شیر دهی:
مدیریت تغذیه ای گاوهای شیرده در این مرحله آسان تر از مراحل دیگر است زیرا در این مرحله مصرف مواد غذایی بیشتر از نیازهای تولید شیر بوده تولید شیر رو به کاهش است .
نکاتی که مد نظر مدیریت گاوداری باید باشد عبارتند از:
کاهش وزن ایجاد شده در آغاز دوره ی شیر دهی باید به گونه ای جبران شود که گاودر آغاز دوره ی خشک از وزن مناسبی برخوردار باشد .
حداکثر کوشش در رابطه با تداوم شیر دهی در حد امکان به عمل آید.
تلیسه های جوان نیازهای ویژه ای برای رشد دارند. بنابر این برای ایجاد رشد در تلیسه ۲ ساله ۲۰ درصد و برای تلیسه های ۳ ساله ۱۰ درصد از مواد غذایی بیشتر از مقدار مورد نیاز برای نگهداری منظور شود .
جهت خشک کردن گاوها در پایان این مرحله میتوان خوراک مصرفی را محدود نمود .

مدیریت تغذیه ای گاوهای خشک
به منظور آماده سازی گاو برای شیر دهی بعدی باید یک دوره ی خشک در نظر گرفته شود . با در نظر گرفتن یک دوره ی خشک ۶۰ روزه تولید شیردهی بعد برای بیشتر ماده گاوها بهینه خواهد بود .اگر دوره ی خشک کمتر از ۴۰ روز باشد بافت پستان زمان کافی برای بازسازی نداشته و در نتیجه تولید شیر در شیر دهی ایده آل نخواهدبود. اگر دوره ی خشک بیش از ۷۰ روز باشد گاو بیش از اندازه چاق می شود درحالی که تولید شیر در شیر دهی بعد بیشتر نبوده و دشواری چاقی نیز در پی خواهد آمد . گفته می شود که بازدهی مصرف انرژی برای بافت سازی به هنگام شیر دهی بیشتر از دوره ی خشک است .
از تغذیه ی زیاد مواد معدنی باید خودداری کرد به ویژه مخلوط بافر های نمک های سدیم و مصرف نمک طعام را باید به حداکثر ۲۸ گرم در روز محدود نمود .
مصرف زیاد نمک موجب نگهداری آب در بدن و ایجاد خیز یا ادم در برخی گاوها به ویژه تلیسه های شکم اول می شود .

نقش تغذیه در راندمان تولید مثل گاو
گاهی دامدارانی که مشکلات تولید مثل را در گله های خود تجربه کرده اند ، از این که این مشکلات با تغذیه در ارتباط است تعجب می کنند ، هر چند که کمبودهای تغذیه ای یا جیره های نامتعادل ،یکی از علل کاهش راندمان تولید مثل هستند . عدم موفقیت در راندمان تولید مثلی می تواند ناشی از بیماری ،مسمومیت و مشکلات مربوط به مدیریت باشد . گرما واسترس گرمایی خود به تنهایی بیشترین نقش را در ضعف راندمان تولید مثل در گله هایی که از تلقیح مصنوعی استفاده می کنند ،ایفا می کند .

علی رغم تمام پیشرفت ها در علم تغذیه ، مشکلات مربوط به تغذیه هنوز تولید مثل را تحت الشعاع خود قرار می دهد . گاوها در ابتدای دوره ی شیر دهی مقادیر زیادی مواد مغذی نیاز دارند . در طول ۱۲۰ روز اول شیر دهی گاوها تقریباً نیمی از تولید کل دوره ی خود را دارند و مواد مغذی برای نگهداری و تولید شیر مصرف می شوند . اگر این نیازها برطرف نشوند ، تولید مثل گامی به عقب بر می دارد و کاهش درصد باروری را شاهد می شویم . کلید این که گاوهای اصیل شیری را به حداکثر پتانسیل ژنتیکی خود برای تولید شیر برسانیم و در عین حال سطح معقول و کافی از آبستنی را نیز داشته باشیم ، تهیه ی جیره ای متعادل از علوفه و غلات با کیفیت و همین طور مواد معدنی و ویتامین ها وبه حد اکثر رساندن مصرف این جیره می باشد . امروز بسیاری از کارشناسان، برنامه های غذایی را به عنوان مشکل اصلی در ضعف باروری گله می دانند . کمبود مواد معدنی ، میزان ناکافی ویتامین ها عدم تعادل انرژی و پروتئین و دریافت بیش از حد پرو تئین به عنوان عوامل ناباروری و کاهش راندمان تولید مثل شناخته می شوند .
در هنگام مطالعه در مورد مشکلات تولید مثلی گله ، تغذیه باید همواره مد نظر باشد . با این وجود دو حقیقت در مورد رابطه بین تغذیه و تولید مثل باید همواره در ذهنمان باشد.
تغذیه تنها یکی از عوامل موثر در کاهش تولید مثل است . عواملی همچون ضعف در فحل یابی یا مشکلات بهداشتی گاوداری و بهداشت خود گاو هنگامی که مشکلات تغذیه ای فاحش نیستند ، نقش خود را بیش از تغذیه ایفا می کنند .
گاوهای پر تولید دیر تر از گاوهای کم تولید به تلقیح جواب می دهند ونیاز به روزهای باز بیشتر
بوده و دفعات تلقیح نیز بیشتر هستند. این موضوع به این معنی است که ما برای حل مشکل باروری و تولید مثل باید بیشتر به فیزیولوژی ، تغذیه و مدیریت توجه کنیم تا ژنتیک تعدادی از عوامل تغذیه ای موثر در تولید مثل به شرح زیر می باشند :

۱- انرژی
انرژی دریافتی در بسیاری از گله ها مهمترین فاکتور موثر بر راندمان تولید مثل است . انرژی دریافتی ناکافی در تلیسه ها وگاوهای بالغ شیر ده در اوایل دوره ، راندمان باروری را کاهش میدهد . دریافت بیش از حد انرژی در اواخر دوره ی شیر دهی یا در دوره ی خشکی می تواند سبب چاقی گاوها و کاهش بازده تولید مثل در دوره ی بعد شود . اکثراً گاوهای پر تولید در ابتدای دوره ی شیر دهی دارای بالانس منفی انرژی هستند به دلیل این که نمی توانند غذای کافی برای برآوردن نیازهای تولید بالای خود دریافت کنند . بدین نحو انرژی موجود در بافت های بدن بسیج می شوند و کاهش وزن رخ می دهد . فاکتور های وابسته به این بالانس منفی انرژی به عنوان دلایل شکست در باروری تلقی می شوند. بازگشت به سیکل فحلی بستگی به بالانس منفی انرژی در سه هفته ی اول شیردهی دارد . هر چه بالانس منفی انرژی بیشتر باشد ، فاصله تا اولین تخمک گذاری طولانی تر می شود . کمبود انرژی باعث بالاتر رفتن میزان فحلی خاموش نیز می شود .نکته ی دیگر آن که یکی دیگر از عواملی که تحت تاثیر بالانس منفی انرژی باعث بالارفتن گوساله زایی و کاهش تولید مثل می شود ، کم شدن وزن در اوایل شیر دهی است . نمره ی وضعیت بدنی نیز نقش موثری در تشخیص میزان آبستنی دارد (چاق=۵، لاغر=۱) به طوری که آنهایی که نمره وضعیت بدنشان کمی بیش از یک است فاصله گوساله زایی طولانی تر و میزان آبستنی کمتر دارند . از طرف دیگر دریافت بیش از حد انرژی نیز گاوها را به سمت چاق شدن و باز مشکل کاهش تولید مثل سوق می دهد ، به طوری که در این گاوها جفت ماندگی نیز به میزان نسبتاً زیادی دیده می شود . همین طور آلودگی کیست های تخمدانی نیز در آنها به چشم می خورد که تمام این ها عوامل کاهش راندمان باروری هستند .

۲- پروتئین
کمبود پروتئین در گاوهای شیری سبب فحلی خاموش و کاهش آبستنی می شود به گونه ای که در تولید شیر و مصرف خوراک نیز کاهش می یابد . اگر پروتئین به جیره اضافه شود ، بعد از ۲ تا ۳ روز ، افزایش در تولید شیر را می توان مشاهده کرد و البته تلیسه ها نسبت به گاوهای بالغ و شکم چندم در مقابل کمبود پروتئین حساس تر هستند . وقتی مقدار پروتئین قابل تجزیه در شکمبه افزایش یابد یا حیوان انرژی کمی دریافت کند ، آمونیاک به سیستم پروتئین میکروبی ملحق نشده و به داخل خون جذب می شود به این ترتیب این میزان زیاد آمونیاک و اوره در خون ممکن است سبب کاهش باروریشود.

۳- مواد معدنی
کمبود یا نامتعادل بودن مواد معدنی یکی دیگر از عوامل تغذیه ای کاهش راندمان تولید مثل است . واضح است که میزان کافی از این مواد باید در جیره تهیه شود ولی به طور کلی در مورد حد کمبود آنها اختلاف نظر وجود دارد . مسلماً زیاده روی در آنها نیز مضر است.

فسفر : این عنصر بیشترین پیوند را باکاهش راندمان تولید مثل دارد. تخمدان های غیر فعال ، بلوغ جنسی دیر رس و میزان کم آبستنی ، نتیجه ی کمبود تغذیه ی فسفر می باشند به طوری که دریافت ۷۰ الی ۸۰ درصد میزان مورد نیاز و کاهش فسفر در سرم خون موجبات افزایش تعداد دفعات تلقیح برای هر آبستنی را فراهم می کند .

کلسیم : بیشتر مطالعات در مورد کلسیم و اثر آن بر تولید مثل مربوط به نسبت کلسیم و فسفر می باشد نسبتهای ۱ به ۵/۱ و ۱ به ۵/۲ کلسیم به فسفر اثری در کاهش باروری نداشته است با این حال باید توجه کرد که مقدار مصرف هر یک از این ها توسط گاو می باشد که اهمیت زیادی دارد. برای گاوهای شیری باید همیشه میزان کافی از این عنصر را فراهم کرد و برای گاوهای خشک نیز باید مطلوب ترین و بهینه ترین سطح از کلسیم و فسفر را تغذیه کرد تا وقوع تب شیر کاهش یابد چرا که گاوهایی که دچار تب شیر می شوند نسبت به گاوهایی که تب شیر نگرفته اند در حین زایمان ۲ برابر بیشتر احتیاج به کمک دارند و ۲/۴ برابر بیشتر دچار متریت می شوند ، پس سعی در کاهش تب شیر ، کمک شایانی در به حداکثر رساندن میزان آبستنی می کند .

سلنیوم : خاک یکی از منابع فقیر سلنیوم است ، پس فرآورده های کشاورزی که در این خاکها کشت شوند نیز دارای این کمبود هستند. این امر به خصوص در زمانی که گاوداری به صورت کشت و صنعت باشد ، بسیار مشهود است . کمبود سلنیوم یکی از عوامل ایجاد جفت ماندگی است که به همراه ویتامین می توان از این عارضه جلوگیری کرد. تغذیه ۱ میلی گرم سلنیوم به گاوهایی که دچار کمبود سلنیوم هستند ، می تواند این عارضه را برطرف کند. کمبود سلنیوم میتواند عامل سقط نیز باشد.
ید : اثر ید بر غده تیروئید می تواند در تولید مثل موثر باشد . باید مطمئن شد که هر گاو به طور روزانه ۱۵-۲۰ گرم ید دریافت کند. از مشکلات زیادی دریافت کردن ید سقط جنین ، کاهش مقاومت در برابر بیماری و عفونت ها می باشند .

ویتامین A:
ویتامینی است که در طول آبستنی موجب سلامت بافت ها می گردد . در صورت کمبود تاخیر در بلوغ جنسی ، سقط ، جنین مرده یا ضعیف ، جفت ماندگی و متریت اتفاق می افتد . گاوهایی که علوفه ی نامرغوب یا فقیر از ویتامین A دریافت می کنند ، باید این ویتامین ها را به صورت مکمل خوراکی دریافت کنند.
در میان غذاها ، علوفه های سبز وتازه منابع این ویتامین هستند . سیلوی یونجه نیز از منابع بتا کاروتن محسوب می شود . در حالی که سیلوی ذرت جزء منابع فقیر است . از دیگر مشکلاتی که کمبود بتاکاروتن در گاوها وتلیسه ها می تواند ایجاد کند عبارتند از :
– تاخیر در بازگشت رحم به حالت اولیه بعد از زایمان
– تاخیر در اولین فحلی بعد از زایمان
– تاخیر در تخمک گذاری
– بالا بردن میزان کیست های تخمدانی
-سقط و مرگ جنین در ابتدای آبستنی